عرق سرد دومین ساخته «سهیل بیرقی» مانند فیلم اول او یک قهرمان زن عصبانی و ناآرام دارد. «افروز اردستانی» (باران کوثری) کاپیتان تیم ملی فوتسال بانوان است. او با همسرش «یاسر شاهحسینی» (امیر جدیدی) اختلاف دارد و در آستانه طلاق قرار دارند. یاسر، افروز را چند روز مانده به فینال مسابقات آسیایی ممنوعالخروج میکند و این نقطه آغاز کشمکشهای افروز است با هر آنچه پیرامون خود میبیند.
با این که داستان در بستر ورزش محبوب و مهیجی مانند فوتسال روایت میشود، اما فیلمساز نتوانسته از جذابیتهای ورزشی بخوبی استفاده کند. حتی سکانس ابتدایی نیز بیش از آن که هیجان را منتقل کند توعی تشویش و اضطراب را با خود به همراه دارد. بازیگر نقش اول فیلم برای ستاره فوتبال بودن اضافه وزن مشهودی دارد و در نتیجه بیشتر فریادها و اضطرابهای افروز قاب گرفته شده است. لحظهای که افروز در فرودگاه متوجه میشود ممنوع الخروج شده است، همان پوستهی به ظاهر جذاب فوتبالی فیلم کنار میرود و تراژدی آغاز میشود.
افروز قرار بوده زنی مستعد و با روحیه برنده شدن و الهام بخش برای اطرافیانش باشد اما عملا چنین شخصیتی از وی دیده نمیشود. بلکه برعکس او زنی است که دوست و دشمن از وی سو استفاده میکنند. افروز بی دفاع و بی یاور خود را در یک تنهایی مطلق میبیند. جایی که نزدیکترین دوستان هم به وی خیانت میکند. فیلم هیچ نشانی از والدین و خویشان افروز یا حتی یاسر و بقیه شخصیتها ندارد. شاید بتوان گفت اصلا خانوادهایی در فیلم نمیبینیم. برای فیلمی که ادعای مطرح کردن یک معضل اجتماعی را دارد، آن هم معضلی که با بنیان خانواده رابطه مستقیم دارد، یک ضعف بزرگ محسوب میشود که حتی نتواند یک خانواده معمولی را تصویر کند. هر قدر فیلم در کلام سعی دارد به دغدغه خود عمومیت بخشد، در ساختار ناقص است و خود را ناخودآگاه در چارچوبی تنگ اسیر میکند. چارچوبی که بدون درک چند بعدی از ویژگیها و خصوصیات جامعه ایرانی، شخصیتی جدامانده را دستآویز مقاصد خود کند.
مقصود اصلی فیلمساز اعتراض به قانون است. همان چیزی که به شکلی پختهتر در فیلم قبلی او من نیز دیده میشد. عرق سرد بیش از آن که یک فیلم اجتماعی باشد، به بیانیهای اعتراضی شباهت دارد که زنی آن را با فریاد میخواند اما کسی برایش کف نمیزند. قهرمان عصبانی فیلم ناتوان است، برعکس آذر در فیلم من و شاید به نوعی گذشته «آذر» را در عرق سرد میبینیم. میتوان ریشه آتش خشم آذر از مردان، جامعهستیزی و خوی پرخاشگر او را در اتفاقاتی که برای افروز رخ میدهد، جستجو کرد. شباهت دیگری که میان افروز و آذر وجود دارد، خرده خصلتهای مردانه شخصیت آنهاست که بیش از آن که تلاشی برای به برابری کشاندن جنس زن و مرد در ساختار فیلم باشد، در واقع حاصل شخصیتپردازی یک مرد از الگویی زنانه برای شوریدن علیه نظمی خشن است. به همان اندازه که نویسنده از درک جامع و چند بعدی از مشکلات زنان عاجز مانده، شخصیتهای آذر و افروز باورپذیری خود را از دست دادهاند. دلیل دیگر این مسئله در برزخ بودن فیلمساز برای نشان دادن یک قهرمان شوریده در یک بستر روایی نئورئالیستی است که اساسا قهرمان را برنمیتابد و به دنبال قربانی میگردد.
فیلمنامه عرق سرد اقتباسی است. البته اقتباسی ژورنالیستی از یک خبر پرسر و صدای رسانهای! به همین دلیل در عین این که می فیلم سعی دارد مستدل و با اشراف بر قانون حرف بزند و قانعکننده باشد. اما هر جا نیاز باشد این اصل را فدای پیشبرد داستان مورد نظر خود میکند. به عنوان نمونه جایی که یاسر رضایتنامه را پاره میکند بسیار غیرمعقول و غیرواقعی گرهی کور به داستان میافتد.
از سوی دیگر فیلمسازی در مورد سوژهای بروز که افراد منتسب به قصه زنده و مشغول فعالیت در رشته خود هستند ظرافتهای خاص خود را دارد. با تغییر اسم شخصیتها حل نمیشود و با ریش گذاشتن برای یاسر شاهحسینی نگاهها از مهدی توتونچی برنمیگردد. این تغییرات بیش از آن که در جهت درام قصه باشد، هم سو با بیانیه رادیکال فمنیستی فیلم است.با حذف نقش فرزند از خانواده قطعا عنصر قابل توجهی از درام حذف میشود و اصلا سمت و سوی قصه تغییر میکند اما زن مطلوب فیلمساز، با نبود بچه، کاملتر میشود. حال با این تدبیر براحتی میتواند از مرد، که تنها جلوه مفهوم شوهر در فیلم است، موجودی مستبد، دمدمی مزاج، ریاکار، با عقدههای جنسی و در یک کلام شیطانصفت نشان دهد.
شاید همین دستکاریها در ماجرای واقعی باعث شده روایت فیلم دو پاره شود. از یک سو سعی دارد در لایه اجتماعی یک قانون را زیر سوال ببرد و اکوسیستمی از اعتراض مجازی و رسانهای را جز به جز تصویرگری کند. اما از سوی دیگر وارد روابط خصوصی آدمهای قصه شود و با چرخ زدن در حریم شخصی یک خانواده علاوه بر آزمودن توانایی خود در بیان امور مسائل خصوصی، سعی دارد نه به صراحت ولی به صرافت اندیشههای دگرباشانهای را مطرح کند.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.